ΟΙ ΑΦΙΣΕΣ ΤΟΥ ΛΩΤΡΕΚ
Τα κανονικά παιδιά
Γεννιούνται κανονικά
Μεγαλώνουν κανονικά
Ονειρεύονται κανονικά
Ερωτεύονται κανονικά
Και πεθαίνουν κανονικά
Ω! πες μου μαμά
Πες μου τι γίνεται μ’ εκείνα τα παιδιά
Που αν και γεννιούνται κανονικά
Δε μεγαλώνουν κανονικά
Δεν ονειρεύονται κανονικά
Ουτε ερωτεύονται κανονικά
Πες μου αν πεθαίνουν
Πες μου πώς πεθαίνουν;
Πες μου αν πεθαίνουν κανονικά
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ
Είναι καιρός που ασχολούμαι με τη ζωή και το έργο του Λωτρέκ με απορίες αλλά και τεράστιο ενδιαφέρον. Οι ώρες μαζί του ήταν ξεκούραστες και κάθε μικρό στοιχείο, που ανακάλυπτα συμπλήρωνε το παζλ. Η όλη πορεία του, ο τρόπος ζωής του και το έργο του προϋποθέτουν τεράστια δύναμη ψυχής. Ο Λωτρέκ ήταν υπεράνθρωπος! Ξεπερνώντας τον πόνο και τη διαφορετικότητα λειτούργησε παραγωγικά, προσφέροντας στους μεταγενεστέρους πάνω από τριακόσια έργα σε πίνακες ζωγραφικής, αφίσες, γελοιογραφίες, εξώφυλλα βιβλίων, περιοδικών και σκηνικών, φωτίζοντας με τα χρώματά του τη μαυρίλα του κορεσμού και της στατικότητας, προσφέροντας με τη δύναμη του έργου του ένα αισιόδοξο μήνυμα ζωής!
Επηρεασμένος από τους Μανέ και Ντεγκά και από την Ιαπωνική χαρακτική αλλά και με κύριο το προσωπικό του στοιχείο, δηλαδή τον έρωτά του με την πραγματικότητα και την ίδια τη ζωή, έγινε εξερευνητής στην αναζήτηση «του παρόντος καιρού».
Μετά τον θάνατό του ο νεαρός τότε Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο αφιέρωσε την πρώτη του έκθεση στο Παρίσι στον κοντορεβιθούλη αριστοκράτη Τουλουζ Λωτρέκ.
Το Παρίσι του Λωτρέκ δεν είναι εκείνο με τα μεγάλα μπουλβάρ και το Σαμπ-Ελυζέ, με τις άμαξες και τις κυρίες στις ιπποδρομίες αλλά μια νυχτερινή και φτωχή συνοικία, πλούσια όμως σε ταμπέλες, μουσική και γάμπες που κινούνται στο ρυθμό του καν-καν. Το βλέμμα του δεν είναι βλέμμα ενός ηδονοβλεψία, ενός θεατή αποκομμένου από τη σκηνή και τους πρωταγωνιστές. Σ’ αυτό το μεγάλο θέατρο που λέγεται Παρίσι ο Ανρί ερμηνεύει με ακρίβεια το ρόλο του, σε απόλυτη αρμονία με τους άλλους ηθοποιούς. Εκεί θα γνωρίσει τα κορίτσια, και ανάμεσά τους κάποια γενναιόδωρη χορεύτρια και θα βρει λίγη από την αγάπη ή μάλλον στοργή. Όμως την αληθινή αγάπη, αυτή που ο καθένας ονειρεύεται ο Λωτρέκ δεν θα την γνωρίσει ποτέ.
Η μεγαλύτερη ατραξιόν στη Μονμάρτη ήταν το Μουλέν Ρουζ όπου χορεύτριες όπως η Γκουλύ (καλοφαγού) χόρευαν έξαλα τις καντρίγιες που αργότερα θα επονομάζονταν «καν-καν». Για το Μουλέν Ρουζ θα έφτιαχνε ο Λωτρέκ την πρώτη του αφίσα με την τεχνική της λιθογραφίας.
Ο αριστοκρατικής καταγωγής Ανρί Μαρί Ραϋμόν ντε τουλούζ Λωτρέκ Μονφά ήταν αυτός που από τα χέρια του δημιουργήθηκαν σπουδαίες αφίσες που τον έκαναν παγκόσμια γνωστό με την καινούργια τεχνική της λιθογραφίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο δινόταν στον καλλιτέχνη η δυνατότητα να σχεδιάσει επάνω στην πέτρα από την οποία θα εκτυπωνόταν η απεικόνιση. Ο Λωτρέκ δεν είναι o πρωτεργάτης της τέχνης της αφίσας ούτε της λιθογραφικής τεχνικής. Είναι όμως ο πιο τολμηρός, ο νεωτεριστής, είναι ο μεγάλος δημιουργός αφισών και λιθογραφιών, ο πιο παραγωγικός. Είναι αυτός που άλλαξε το ρόλο της αφίσας και την έκανε έργο τέχνης.
Στα πρώτα, αδιαμφισβήτητα μεγάλα, έργα του ο Λωτρέκ κατέγραψε τη ζωή του τσίρκου, του χορευτικού κέντρου, του καμπαρέ και του μιούζικ χολ, απεικονίζοντας συχνά τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Τον τραβούσαν και οι πιο άσχημες πλευρές της νυχτερινής ζωής του Παρισιού. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα άφηνε το σπίτι του και έμενε σε οίκους ανοχής, απεικονίζοντας εκείνες τις γυναίκες μ’ έναν προσγειωμένο τρόπο, οτιδήποτε άλλο παρά πορνογραφικό.
Ο Ανρί Μαρί Ραϋμόν ντε τουλούζ Λωτρέκ Μονφά γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1864 στο Αλμπί της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Προερχόταν από μια παλιά αριστοκρατική και εύπορη οικογένεια. Η σκοτεινή πλευρά των προγόνων του Λωτρέκ ήταν οι διαδοχικές ανά γενιές αιμομιξίες, που κατέληξαν στο γάμο των γονιών του, πρώτων εξαδέλφων.
Σαν αποτέλεσμα ο Λωτρέκ έπασχε, κατά πάσα πιθανότητα, από μια εκφυλιστική ασθένεια των οστών, υπεύθυνη για τα σοβαρά κατάγματα που έπαθε στους μηρούς από δυο ελαφρά πεσίματα το 1878 και το 1879. Τα κατάγματα έκαναν πολύ καιρό να θρέψουν και τελικά έγινε φανερό ότι τα πόδια του αγοριού, που βρισκόταν τότε στην εφηβεία, δε θα αναπτύσσονταν κανονικά.
Ο Λωτρέκ ήταν καταδικασμένος να γίνει ένας κοντόχοντρος, δύσμορφος άντρας, που θα κούτσαινε στηριζόμενος σ’ ένα μπαστούνι. Κι αυτή ακριβώς τη φιγούρα θα τη γελοιογραφούσε συχνά, προτιμώντας πάντα να λοιδορεί τον εαυτό του, παρά να τον οικτίρει.
Ποιος ήταν όμως ήταν πραγματικά ο Λωτρέκ;
Ήταν ο αριστοκράτης, ο μποέμ αλκοολικός, ο μεγάλος καλλιτέχνης. Εκεί που η μοίρα τον σημάδεψε με βαριές αναπηρίες, εκείνος ανακάλυψε έναν κόσμο διασκεδαστικό και συναρπαστικό και τον ιστόρησε με τη μεγαλύτερη ζωντάνια. Οι ηδονές και τα βίτσια της νυχτερινής ζωής του Παρισιού, φημισμένοι καλλιτέχνες και τα άσημα κορίτσια του δρόμου θα ζουν για πάντα μέσα από τα έργα του. Γιατί εκτός από ζωγράφος καθιερώθηκε και σαν μεγάλος λαϊκός καλλιτέχνης, ανοίγοντας το δρόμο σ’ ένα τολμηρό και χυδαίο για την εποχή μέσο την αφίσα. Εξαιρετικά δημιουργικός, αλλά και ταυτόχρονα αυτοκαταστροφικός, έζησε μ’ έναν τρόπο που τον οδήγησε στο θάνατο σε ηλικία μόλις τριάντα έξι χρονών.
Από το 1897 η σύφιλη και ο αλκοολισμός επηρέασαν αρνητικά τη συμπεριφορά του και το 1899 κλείστηκε σ’ ένα σανατόριο για αποτοξίνωση από το αλκοόλ. Σύντομα ξανάρχισε να πίνει πολύ αψηφώντας μια σειρά παραλυτικών επεισοδίων.
Όταν προσβλήθηκε οριστικά από παράλυση, κατέφυγε στο σπίτι της μητέρας του, όπου πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901.
Το τεράστιο έργο του θα βελτιώνει την αισθητική όλων μας μιας και οι πίνακες του εκτίθενται σε μουσεία σε όλο τον κόσμο. Η μεγαλύτερη συλλογή βρίσκεται στο μουσείο Τουλούζ Λωτρέκ στη γενέτειρά του. Άφησε όμως και κληρονομιά πρωτοποριακές τεχνικές στη ζωγραφική και την αφίσα που επηρέασαν και επηρεάζουν νεότερους καλλιτέχνες
Γεννιούνται κανονικά
Μεγαλώνουν κανονικά
Ονειρεύονται κανονικά
Ερωτεύονται κανονικά
Και πεθαίνουν κανονικά
Ω! πες μου μαμά
Πες μου τι γίνεται μ’ εκείνα τα παιδιά
Που αν και γεννιούνται κανονικά
Δε μεγαλώνουν κανονικά
Δεν ονειρεύονται κανονικά
Ουτε ερωτεύονται κανονικά
Πες μου αν πεθαίνουν
Πες μου πώς πεθαίνουν;
Πες μου αν πεθαίνουν κανονικά
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ
Είναι καιρός που ασχολούμαι με τη ζωή και το έργο του Λωτρέκ με απορίες αλλά και τεράστιο ενδιαφέρον. Οι ώρες μαζί του ήταν ξεκούραστες και κάθε μικρό στοιχείο, που ανακάλυπτα συμπλήρωνε το παζλ. Η όλη πορεία του, ο τρόπος ζωής του και το έργο του προϋποθέτουν τεράστια δύναμη ψυχής. Ο Λωτρέκ ήταν υπεράνθρωπος! Ξεπερνώντας τον πόνο και τη διαφορετικότητα λειτούργησε παραγωγικά, προσφέροντας στους μεταγενεστέρους πάνω από τριακόσια έργα σε πίνακες ζωγραφικής, αφίσες, γελοιογραφίες, εξώφυλλα βιβλίων, περιοδικών και σκηνικών, φωτίζοντας με τα χρώματά του τη μαυρίλα του κορεσμού και της στατικότητας, προσφέροντας με τη δύναμη του έργου του ένα αισιόδοξο μήνυμα ζωής!
Επηρεασμένος από τους Μανέ και Ντεγκά και από την Ιαπωνική χαρακτική αλλά και με κύριο το προσωπικό του στοιχείο, δηλαδή τον έρωτά του με την πραγματικότητα και την ίδια τη ζωή, έγινε εξερευνητής στην αναζήτηση «του παρόντος καιρού».
Μετά τον θάνατό του ο νεαρός τότε Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο αφιέρωσε την πρώτη του έκθεση στο Παρίσι στον κοντορεβιθούλη αριστοκράτη Τουλουζ Λωτρέκ.
Το Παρίσι του Λωτρέκ δεν είναι εκείνο με τα μεγάλα μπουλβάρ και το Σαμπ-Ελυζέ, με τις άμαξες και τις κυρίες στις ιπποδρομίες αλλά μια νυχτερινή και φτωχή συνοικία, πλούσια όμως σε ταμπέλες, μουσική και γάμπες που κινούνται στο ρυθμό του καν-καν. Το βλέμμα του δεν είναι βλέμμα ενός ηδονοβλεψία, ενός θεατή αποκομμένου από τη σκηνή και τους πρωταγωνιστές. Σ’ αυτό το μεγάλο θέατρο που λέγεται Παρίσι ο Ανρί ερμηνεύει με ακρίβεια το ρόλο του, σε απόλυτη αρμονία με τους άλλους ηθοποιούς. Εκεί θα γνωρίσει τα κορίτσια, και ανάμεσά τους κάποια γενναιόδωρη χορεύτρια και θα βρει λίγη από την αγάπη ή μάλλον στοργή. Όμως την αληθινή αγάπη, αυτή που ο καθένας ονειρεύεται ο Λωτρέκ δεν θα την γνωρίσει ποτέ.
Η μεγαλύτερη ατραξιόν στη Μονμάρτη ήταν το Μουλέν Ρουζ όπου χορεύτριες όπως η Γκουλύ (καλοφαγού) χόρευαν έξαλα τις καντρίγιες που αργότερα θα επονομάζονταν «καν-καν». Για το Μουλέν Ρουζ θα έφτιαχνε ο Λωτρέκ την πρώτη του αφίσα με την τεχνική της λιθογραφίας.
Ο αριστοκρατικής καταγωγής Ανρί Μαρί Ραϋμόν ντε τουλούζ Λωτρέκ Μονφά ήταν αυτός που από τα χέρια του δημιουργήθηκαν σπουδαίες αφίσες που τον έκαναν παγκόσμια γνωστό με την καινούργια τεχνική της λιθογραφίας. Μ’ αυτόν τον τρόπο δινόταν στον καλλιτέχνη η δυνατότητα να σχεδιάσει επάνω στην πέτρα από την οποία θα εκτυπωνόταν η απεικόνιση. Ο Λωτρέκ δεν είναι o πρωτεργάτης της τέχνης της αφίσας ούτε της λιθογραφικής τεχνικής. Είναι όμως ο πιο τολμηρός, ο νεωτεριστής, είναι ο μεγάλος δημιουργός αφισών και λιθογραφιών, ο πιο παραγωγικός. Είναι αυτός που άλλαξε το ρόλο της αφίσας και την έκανε έργο τέχνης.
Στα πρώτα, αδιαμφισβήτητα μεγάλα, έργα του ο Λωτρέκ κατέγραψε τη ζωή του τσίρκου, του χορευτικού κέντρου, του καμπαρέ και του μιούζικ χολ, απεικονίζοντας συχνά τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Τον τραβούσαν και οι πιο άσχημες πλευρές της νυχτερινής ζωής του Παρισιού. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα άφηνε το σπίτι του και έμενε σε οίκους ανοχής, απεικονίζοντας εκείνες τις γυναίκες μ’ έναν προσγειωμένο τρόπο, οτιδήποτε άλλο παρά πορνογραφικό.
Ο Ανρί Μαρί Ραϋμόν ντε τουλούζ Λωτρέκ Μονφά γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1864 στο Αλμπί της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Προερχόταν από μια παλιά αριστοκρατική και εύπορη οικογένεια. Η σκοτεινή πλευρά των προγόνων του Λωτρέκ ήταν οι διαδοχικές ανά γενιές αιμομιξίες, που κατέληξαν στο γάμο των γονιών του, πρώτων εξαδέλφων.
Σαν αποτέλεσμα ο Λωτρέκ έπασχε, κατά πάσα πιθανότητα, από μια εκφυλιστική ασθένεια των οστών, υπεύθυνη για τα σοβαρά κατάγματα που έπαθε στους μηρούς από δυο ελαφρά πεσίματα το 1878 και το 1879. Τα κατάγματα έκαναν πολύ καιρό να θρέψουν και τελικά έγινε φανερό ότι τα πόδια του αγοριού, που βρισκόταν τότε στην εφηβεία, δε θα αναπτύσσονταν κανονικά.
Ο Λωτρέκ ήταν καταδικασμένος να γίνει ένας κοντόχοντρος, δύσμορφος άντρας, που θα κούτσαινε στηριζόμενος σ’ ένα μπαστούνι. Κι αυτή ακριβώς τη φιγούρα θα τη γελοιογραφούσε συχνά, προτιμώντας πάντα να λοιδορεί τον εαυτό του, παρά να τον οικτίρει.
Ποιος ήταν όμως ήταν πραγματικά ο Λωτρέκ;
Ήταν ο αριστοκράτης, ο μποέμ αλκοολικός, ο μεγάλος καλλιτέχνης. Εκεί που η μοίρα τον σημάδεψε με βαριές αναπηρίες, εκείνος ανακάλυψε έναν κόσμο διασκεδαστικό και συναρπαστικό και τον ιστόρησε με τη μεγαλύτερη ζωντάνια. Οι ηδονές και τα βίτσια της νυχτερινής ζωής του Παρισιού, φημισμένοι καλλιτέχνες και τα άσημα κορίτσια του δρόμου θα ζουν για πάντα μέσα από τα έργα του. Γιατί εκτός από ζωγράφος καθιερώθηκε και σαν μεγάλος λαϊκός καλλιτέχνης, ανοίγοντας το δρόμο σ’ ένα τολμηρό και χυδαίο για την εποχή μέσο την αφίσα. Εξαιρετικά δημιουργικός, αλλά και ταυτόχρονα αυτοκαταστροφικός, έζησε μ’ έναν τρόπο που τον οδήγησε στο θάνατο σε ηλικία μόλις τριάντα έξι χρονών.
Από το 1897 η σύφιλη και ο αλκοολισμός επηρέασαν αρνητικά τη συμπεριφορά του και το 1899 κλείστηκε σ’ ένα σανατόριο για αποτοξίνωση από το αλκοόλ. Σύντομα ξανάρχισε να πίνει πολύ αψηφώντας μια σειρά παραλυτικών επεισοδίων.
Όταν προσβλήθηκε οριστικά από παράλυση, κατέφυγε στο σπίτι της μητέρας του, όπου πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901.
Το τεράστιο έργο του θα βελτιώνει την αισθητική όλων μας μιας και οι πίνακες του εκτίθενται σε μουσεία σε όλο τον κόσμο. Η μεγαλύτερη συλλογή βρίσκεται στο μουσείο Τουλούζ Λωτρέκ στη γενέτειρά του. Άφησε όμως και κληρονομιά πρωτοποριακές τεχνικές στη ζωγραφική και την αφίσα που επηρέασαν και επηρεάζουν νεότερους καλλιτέχνες
